LAWINY – WSZYSTKO CO O NICH POWINIENEŚ WIEDZIEĆ
Planując zimowy urlop oraz ferie w górach, głównie na zagranicznych ośnieżonych stokach, ale także w naszych polskich Tatrach, często nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że zejście lawiny może przydarzyć się każdemu, również nam. Jak się przed tym chronić, czy możemy tego uniknąć?
Przygotowaliśmy dla Was krótką instrukcję, która umożliwi Wam zapoznanie się z kilkoma podstawowymi zasadami postępowania w sytuacji zagrożenia.
Co to jest lawina?
Lawina to masa śniegu, która z dużą prędkością zsuwa się ze stoku. Prędkość pędzącego śniegu wynosi nawet 250 km/h. Możliwość powstania lawiny i stopnie zagrożenia lawinowego są często bagatelizowane przez narciarzy i snowboardzistów, stając się tym samym przyczyną urazów i śmierci wielu turystów.
Istnieje kilka rodzajów lawin śnieżnych:
• lawina pyłowa, w postaci lekkiego, sypkiego śniegu,
• lawina puszysta, odmiana lawiny pyłowej o bardziej puszystym śniegu,
• lawina płytowa, w postaci zsuwających się zlodowaciałych płyt śnieżnych,
• lawina wilgotna, składająca się z mokrego, ciężkiego śniegu.
Ryzyko zejścia lawiny powstaje przede wszystkim w chwili, gdy ciężkie masy śniegu są zbyt duże, aby leżeć jedna na drugiej. Inaczej mówiąc zostaje naruszona równowaga między siłami utrzymującymi pokrywę śnieżną (powstaje jej pęknięcie), a wypadkową sił rozrywających. Dochodzi wtedy do osuwania się zalegającego śniegu w dół zbocza.
Pęknięcie pokrywy śnieżnej wywołane jest najczęściej przez:
• dodatkowe jej obciążenie (np. przechodzący turysta)
• przyrost nowej warstwy śniegu
• odkładanie śniegu przez wiatr
• podmuchy wiatru, zwłaszcza halnego
• gwałtowne ocieplenie
• w wyjątkowych przypadkach, głośny krzyk.
W jakim terenie powstają najczęściej lawiny?
Najbardziej predysponowanymi miejscami do zejścia lawiny są obszary powyżej górnej granicy lasu, stoki zawietrzne, z kotłami, żlebami. W Polsce ze względu na przeważające wiatry z południa i południowego zachodu, lawiny najczęściej występują na stokach północnych i północno-wschodnich. Dodatkowo lawina prędzej powstanie tam, gdzie śnieg osiada nierównomiernie czyli na przykład na terenach otwartych gdy siłą wiatru jest transportowany z jednego miejsca w inne. Istotny jest także kąt nachylenia zbocza, za wartości krytyczne uznaje się wartości między 20 a 50 stopniem nachylenia. Powyżej 50 stopnia nie ma warunków do utworzenia się pokrywy mogącej dać początek do zejścia lawiny. Gładka i słabo urzeźbiona powierzchnia stoku ułatwia zejście masy śniegu, a pokryta drzewami czy kosówką ułatwia wiązanie śniegu z podłożem. Nie zapominajmy też o zależności grubości pokrywy śnieżnej od ryzyka lawiny – za krytyczną grubość uznaje się 50 cm.
Stopnie zagrożenia lawinowego – ważne, gdy planujesz wycieczkę!
• I stopień zagrożenie małe (niskie)
• II stopień zagrożenie umiarkowane, należy unikać stoków o nachyleniu 40 i więcej stopni
• III stopień zagrożenie znaczne, unikaj stoków o nachyleniu 35 stopni i więcej
• IV stopień zagrożenie wysokie, unikaj rejonów z kątem nachylenia 30 stopni i więcej
• V stopień zagrożenie bardzo wysokie – zaniechaj wszelkich wycieczek
Oprócz tego powinieneś umieć odpowiedzieć na takie pytania: czy w terenie w jaki się udajesz leży świeży śnieg? Czy śnieg jest przewiany? Czy widać świeżo zeszłe lawiny? Czy po obciążeniu śniegu słychać dudnienie? Jeśli na którekolwiek pytanie odpowiedziałeś TAK, zaniechaj wycieczki w góry!
Niszczycielska siła lawin
Pędząca z prędkości nawet 250 km/h lawina jest niczym walec, który niszczy wszystko co znajdzie się na jego drodze. Zdarza się, że zwolni lub całkowicie wyhamuje, wdzierając się w obszar pokryty gęsto drzewami i krzewami, jednak często nawet taka bariera nie jest w stanie jej powstrzymać i wielkie drzewa łamią się niczym zapałki.
Jak zachować się w trakcie zejścia lawiny?
Osoby znajdujące się na stoku w trakcie zejścia lawiny powinny w pierwszej kolejności zachować spokój. Oczywiste jest, że jest to niezwykle trudne, jednak może uratować życie. Opanowanie nerwów potrzebne jest nam do przeanalizowania naszego położenia i podjęcia odpowiednich działań.
1. Odepnij narty lub deskę, nie staraj się uciekać na nartach po trasie zejścia lawiny.
2. Zdejmij plecak.
3. Nie uciekaj ani w górę ani w dół, lecz maksymalnie w bok w stosunku do przewidywanej trasy zejścia lawiny!
4. Jeżeli w pobliżu znajduje się jakieś bezpieczne miejsce – solidne np. duża skała, to schowaj się za nią. Pamiętaj jednak, aby nie chować się za drzewami i kamieniami, ponieważ one również stają się ofiarą śniegu.
5. Przykucnij, chroniąc twarz i głowę.
6. Nabierz jak najwięcej powietrza.
7. Jeżeli zostaniesz porwany przez lawinę staraj się po niej „płynąć”.
8. Jeżeli znajdziesz się pod śniegiem postaraj się ugnieść go nogami, aby stworzyć sobie przestrzeń umożliwiającą swobodne oddychanie.
9. Jeśli z daleka widzisz zejście lawiny na grupę ludzi, natychmiast zadzwoń pod numer 601 100 300
Technologia ratuje życie
Poza tradycyjnymi metodami namierzania zasypanych turystów za pomocą psów tropiących lub też charakterystycznych i kolorowych elementów odzieży narciarskiej, w ostatnim czasie sporo mówi się o plecakach lawinowych ABS. Plecaki te znajdują się na wyposażeniu wypożyczalni sprzętu w niektórych ośrodkach zagranicznych, a nawet w niektórych miejscach w Polsce.
Człowiek porwany przez lawinę, ważąc wraz z wyposażeniem 100 kg, ma również ok. 100 litrów wyporności. Problem jednak polega na tym, że 100 kg suchego śniegu to aż 250 litrów czystej wody. Równowaga ciężaru zostaje wówczas zachwiana, jednak dzięki specjalnie przygotowanym plecakom wypornościowym możemy temu zapobiec.
Plecak wyposażony jest w poduszki, które po uruchomieniu systemu wypełniają się gazem pochodzącym z otoczenia i butli dołączonej do plecaka. System ten umożliwia „płynięcie” po zsuwającym się śniegu i uniemożliwia ściągnięcia nas na dno lawiny. Plecak ten daje prawie 100 % szans na przeżycie.
Kolejnym systemem wartym uwagi jest system Recco, czyli system ochrony pasywnej. System składa się z dwóch elementów: pasywnej płytki drukowanej zalanej tworzywem i zaszytej w ubraniu lub doczepionej do butów zwanej reflektorem oraz z detektora, w który wyposażone są służby ratunkowe. Gdy na lawinisku znajdą się ekipy ratunkowe rozpoczynają one przeszukiwanie lawiniska stosując detektor, dzięki kierunkowej antenie detektor wysyła fale radiowe, gdy fala “trafi” na reflektor zostaje odbita, a jej częstotliwość zostaje podwojona. Fala powraca do detektora i wzbudza sygnał dźwiękowy.
Wielu producentów odzieży narciarskiej stosuje w produkcji swojej odzieży systemy Recco, zaszyte np. w kurtkach. Kupując odzież narciarską lub do wędrówki po górach, spytajmy czy jest wyposażona w system ratowania życia podczas zejścia lawiny!
Autorem artykułu jest portal narciarzy i snowboardzistów www.skigo.pl oraz KOGIS Portal Turystyki Dziecięcej www.kogis.pl
