O POTRZEBIE SZKOLNEJ INTEGRACJI

Jesień w pierwszych klasach gimnazjum i liceum to z reguły czas na wyjazdy integracyjne. Chociaż są to wycieczki, które kosztują niemało, stanowią dobry i polecany początek roku szkolnego dla wszystkich, którzy zaczynają go w nowej grupie rówieśniczej. Dlaczego szkolna integracja jest tak ważna? Czy warto wysyłać dziecko na drogą wycieczkę szkolną już na początku roku szkolnego?

Najważniejsze zaistnieć w grupie
Społeczność w szkole i w poszczególnych klasach kształtuje się zawsze, bez względu na to czy dorośli wpływają na nią, czy nie. Relacje między uczniami rządzą się twardymi prawami grup i mogą wpływać na poszczególne osoby zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Mogą chronić przed niepożądanym zachowaniem, ale i do niego prowadzić. Młodzi ludzie mają niezwykle silną potrzebę zaistnienia w grupie rówieśniczej, która stanowi dla nich coś w rodzaju „lustra”, w którym widać odbicie własnej osoby. Jeżeli uczeń jest traktowany w sposób wrogi i pogardliwy przez swoich kolegów, jest poniżany, nie ma przyjaciół, wtedy widzi sam siebie jako osobę bezwartościową, zaczyna zanikać w nim kreatywność, pojawia się albo depresja albo agresja jako sposób na odreagowanie niepowodzeń towarzyskich. 
Dlatego właśnie rolą dorosłych jest pokazywać młodzieży prawidłowe wzorce zachowań społecznych i dołożyć wszelkich starań, aby w podlegającej ich opiece grupie uczniów zminimalizować procesy odrzucania jednostek. Wychowawcy i pedagodzy szkolni powinni także czuwać nad kształtowaniem się nieformalnych wzorców życia klasowego czyli tzw. zwyczajów i mody w grupie. Poprzez umiejętne zajęcie się grupą na samym początku jej istnienia wychowawca może znacząco wpłynąć na ukształtowanie się w niej prawidłowych relacji. Do osiągnięcia tego celu może przysłużyć się profesjonalnie zorganizowany wyjazd integracyjny.

Szkolny wyjazd szansą na dobry początek
Jeśli w klasie występuje spora grupa osób, które się wcześniej nie znały, można założyć, że każdy w niej ma równe szanse na znalezienie przyjaciół. Lepiej jest zorganizować taki wyjazd w drugiej połowie września, niż na samym początku roku szkolnego, dlatego że doświadczony nauczyciel już po 2-3 tygodniach obserwacji życia klasowego dostrzeże osoby, które mają słabsze powodzenie towarzyskie oraz takie, które wykazują się cechami przywódczymi. Wtedy jest czas, aby odpowiednio przygotować scenariusz zajęć na wycieczce pod kątem rysujących się problemów oraz cech konkretnej grupy klasowej. Podczas wyjazdu integracyjnego powinna obowiązywać zasada, że staramy się przekazywać sobie nawzajem tylko pozytywne komunikaty, nikogo z góry nie odrzucając ani nie osądzając.

Rolą szkolnego wyjazdu integracyjnego jest:
• Poznanie nauczycieli i siebie nawzajem, na luzie, w przyjaznej atmosferze zabawy i wspólnego działania
• Zaprezentowanie każdego ucznia z jego najlepszej strony, danie możliwości zauważenia tego co stanowi nasze osiągnięcia (uwaga, nie chodzi tutaj o wyliczanie liczby wyróżnień w olimpiadach naukowych, ale skupienie się na różnych pasjach uczniowskich, nawet najbardziej zwariowanych i nieznanych hobby itp.) i indywidualne zainteresowania
• Wspólne wypracowanie norm, które będą obowiązywać w klasie, kładąc szczególny nacisk na zasady mające zapobiegać jakimkolwiek formom mobbingu
• Zaszczepienie w grupie przekonania, że inność nie powinna stać się powodem do nietolerancyjnego zachowania, a indywidualne cechy każdego ucznia wzbogacają klasę jako społeczność
• Budowanie zaufania, empatii i otwartości w grupie poprzez propozycje odpowiednich zabaw team buildingowych oraz swobodne kontakty między uczestnikami
• Nauka zasad zespołowego podejmowania decyzji w klasie oraz kształtowanie zachowań prospołecznych

Relacje między nauczycielami a uczniami 
Wielkim błędem jest ograniczanie działań integracyjnych wyłącznie do grona uczniów. Należy dążyć do czegoś przeciwnego – ukazania uczestnikom wycieczki, że nauczyciele chcą uczestniczyć w integracji i należeć do zespołu klasowego, oczywiście na innych zasadach niż uczniowie, ale z życzliwym do nich nastawieniem. Wychowawca podczas kilkudniowej wycieczki może pokazać swoje „ludzkie” oblicze podopiecznym, starać się przełamać barierę lęku i wrogości, zainteresować się każdym z uczniów jako wartościowym człowiekiem, niezależnie od średniej ocen na szkolnym świadectwie. Nauczyciele z reguły unikają udzielania uczniom jakichkolwiek informacji o swoim życiu prywatnym, zainteresowaniach, posiadaniu dzieci i doświadczeniu zawodowym. Tymczasem umiarkowane odsłonięcie tych tajemnic przed uczniami, pozwoli im odkryć wychowawcę jako człowieka „z krwi i kości”, komu nie obce są problemy nastolatków, i któremu zależy na uczniach, a nie tylko na ich ocenach.
Jednocześnie nauczyciel powinien unikać zbytniego spoufalania się z klasą czyli sprowadzania swojej osoby do poziomu uczniów – młodzież wcale nie oczekuje przysłowiowego „klepania się po plecach” z wychowawcą. Raczej oczekuje życzliwego towarzyszenia im w szkolnym życiu, postrzeganiu ich nie tylko poprzez oceny czy kłopoty wychowawcze oraz przekonania, że dorośli wyznaczą im granice i pomogą się ich trzymać. Dlatego właśnie wspólny pobyt na wycieczce pełnej radosnych momentów, kontrolowanego luzu, spędzania czasu bez obowiązku zakuwania materiału szkolnego może stać się początkiem naprawdę owocnej współpracy między klasą, a kadrą nauczycielską.

Błędy, których należy unikać
• Całkowicie samodzielne organizowanie wycieczki przez szkołę, wtedy najczęściej każdy rocznik młodzieży jedzie w to samo, dawno wybrane przez dyrekcję miejsce bez szansy poznawania nowych miejsc i szukania inspirujących programów pobytu

• Błędem też będzie zrzucenie ciężaru organizacji wszystkich punktów programu na zewnętrzną firmę bez rozmowy informacyjnej z jakiego rodzaju grupą będzie mieć do czynienia, czy młodzież jest już zżyta ze sobą, czy skonfliktowana itd. Organizację jako taką najlepiej zlecić firmie zewnętrznej, ale przed ułożeniem planu pobytu udzielić jak najwięcej informacji o uczestnikach wycieczki

• Organizowanie integracji wyłącznie w klasach pierwszych gimnazjum i liceum, tymczasem tak naprawdę po każdych wakacjach grupa szkolna grupa rówieśnicza kończy pewien etap koegzystencji, we wrześniu młodzież jest gotowa do nowych przyjaźni i wyzwań, warto to wykorzystać i zaproponować krótki wyjazd integracyjny

• Mylenie tzw. „zielonej szkoły” z wyjazdem integracyjnym, „zielone szkoły” odbywają się z reguły na wiosnę i mają bardziej rozbudowane cele do osiągnięcia niż typowy wyjazd integracyjny, podczas wypoczynku młodzież dużo zwiedza, poznaje kulturę, przemieszcza się z miejsca na miejsce uczestnicząc w atrakcjach, zaś dobrze zorganizowany wyjazd integracyjny raczej powinien odbywać się we wrześniu lub początku października, także w pięknym miejscu, a w programie powinien mieć dużo czasu na wzajemne poznawanie się, budowanie zespołu itp. zajęcia

• Organizowanie zajęć team buildingowych w sposób powodujący od razu dyskryminację i cierpienia niektórych uczniów np. obowiązkowe zawody sportowe, w których będą musieli wziąć udział otyli i niezgrabni uczniowie – dobry organizator powinien dać możliwość zaangażowania takich uczniów w np. przygotowanie plakatów dopingujących czy inną aktywność, która pozwoli im zaistnieć bez ośmieszania się, podobnie nie należy zmuszać nieśmiałych osób do występów aktorskich itd.

Rodzicu! Nie lekceważ potrzeby Twojego dziecka zaistnienia w grupie rówieśniczej, na zebraniach w szkole domagaj się informacji od wychowawcy jakie działania podjął, aby zintegrować klasę. Zachęcaj swoje dziecko do udziału w wyjazdach szkolnych, nawet jeśli jest nieśmiałe i woli domowe pielesze.