SAMODZIELNOŚĆ DZIECI XXI WIEKU
Czy nasze dziecko umie obsługiwać smartfony i nowoczesne urządzenia – tego jesteśmy pewni. Jednak czy nasza pociecha jest zaradna życiowo? Czy radzi sobie w codziennych czynnościach?
Każdy wiek niesie nowe umiejętności, a więc podzieliliśmy nasz tekst na cztery części:
Dziecko około 5-6 lat
Dziecko 7-8 lat
Dziecko 9-10 lat
Dziecko powyżej 12 lat
Są to oczywiście zagadnienia wybrane, a każdy z Was – Rodziców na pewno dopisze do tej listy ważne rzeczy. Mamy nadzieję, że tym krótkim tekstem przyczynimy się do wykrycia niektórych spraw, jakie zaniedbaliście i których warto nauczyć Wasze dziecko.
Póki jest na to czas!
Dziecko około 5-6 lat
W tym wieku nasz syn lub córka wyrasta powoli z wieku przedszkolnego i jest w stanie podjąć pierwsze obowiązki. Świetnym polem do popisu będzie posiadanie zwierzaka i opieka nad nim (np. codzienne karmienie psa, kota czy chomika). Dziecko w tym wieku potrzebuje jeszcze kontroli rodzica, przypomnień, wesołego motywowania, a także pomocy w tych czynnościach.
Dziecko powinno poznać adres swojego domu, wiedzieć w jakim mieszka mieście, kraju, znać kilka nazw geograficznych. Łatwo zapamięta też numer alarmowy. Nie powinno sprawić problemu liczenie do dziesięciu, pojęcie kilku zwrotów w innym języku czy kulturalne przedstawianie się, mówienie “proszę”, “przepraszam”, “dziekuję” czy “dzień dobry”. Dziecko powinno już wiedzieć, że nie wolno przerywać jak mówi ktoś dorosły, a także to, że nie wolno używać przemocy i że trzeba stanąć w obronie słabszych. Ogromnie ważny jest codzienny kontakt z innymi dziećmi, gdzie nasza pociecha w naturalny sposób uczy się bycia z innymi, norm społecznych, zasad w grupie.
Dziecko w wieku 5-6 lat na pewno już jest w stanie zrobić sobie kanapkę, przygotować prosty posiłek (np sałatkę z ugotowanych warzyw), umie też posprzątać po sobie, podlać kwiaty czy uprać koszulkę. Wszystkie te czynności dziecko wykonuje pod nadzorem rodzica, ale jest w stanie dobrze sobie poradzić. Nie zapominaj chwalić syna lub córki – każda pochwała to balsam dla duszy i świetna motywacja do kolejnych sukcesów.
Dziecko 7-8 lat
Młody człowiek z radością odkryje kolejne etapy samodzielności. Mogą to być na przykład: wiązanie butów, znajomość miast Polski i regionów, używanie kompasa, lornetki i lunety, posianie roślin i pilnowanie aby wyrosły, proste opatrywanie rany, wiązanie prostego węzła, wbijanie gwoździ w miękką deskę lekkim młotkiem. To dobry moment, by zapoznać dziecko ze zwykłą mapą i globusem. Dziecko powinno znać swoją rodzinę, jej historię, dalszych krewnych (choćby ze zdjęcia), powinno wiedzieć że jest członkiem danej społeczności (rodziny, osiedla, szkoły, miasteczka, a może też klubu pikarskiego czy kółka artystycznego). Powinno znać wartość relacji koleżeńskich, móc wybrać sobie ulubionych kolegów i np. zaprosić ich do domu. To bardzo ważne, aby rodzice wspierali te pozaszkolne spotkania – na podwórku, w domach czy na wspólnych wycieczkach. Dziecko w wieku 7-8 lat powinno umieć zadzwonić do babci i zapytać o zdrowie, a także złożyć życzenia cioci czy samodzielnie wykonać prosty prezent. Powinno umieć już poradzić sobie w sklepie i (lepiej lub gorzej) policzyć pieniążki, które dostało na zakup chleba i mleka. Według polskiego prawa dziecko po skończeniu 8 lat może samodzielnie poruszać się po mieście, wracać samo ze szkoły czy dokonywać drobnych zakupów. Dziecko musi powoli poznawać wartość pieniądza i pracy, zapoznawać się z tematem oszczędzania i wyborów. Ważna w tym wieku jest nauka przebaczania i rozwiązywania konfliktów z kolegami, wiedza o bezpiecznych i niebezpiecznych zachowaniach oraz umiejętność komunikowania spraw dorosłym (np. w szkole w przypadku bólu brzucha, czy w sklepie gdy dziecko nie potrafi znaleźć mąki).
Dziecko 9-10 lat
To ostatnie lata przed magicznym przejściem w świat dorosłych (za taki wiek uznawany jest wiek ok. 12 lat). To “przedostatni moment”, gdy rodzice są niekwestionowanym autorytetem i mogą dziecko bardzo wiele nauczyć.
Co zatem powinno umieć 9-10 letnie dziecko? Tych rzeczy jest bardzo wiele, ale wymieńmy te najbardziej charakterystyczne.
Sprawność manualna jest wykształcona – zatem wycinanie precycyjnych kształtów nożyczkami nie powinno sprawić problemu (zróbcie wspólnie zabawki z filcu), wbicie prosto gwoździa, zawiązanie kilku węzłów, znajomość figur geometrycznych, symetrii, prostych obliczeń matematycznych przydających się na co dzień (miary, wagi, powierzchnia podłogi, odległości). Fajna będzie budowa karmnika z tatą.
Wiek około 9 lat to najwyższa pora na wybranie hobby czy zajęć pozalekcyjnych – trwanie w wyborze i rowijanie hobby to świetna szkoła charakteru i lekcja zbierania plonów (np. kilkuletnia nauka gry na gitarze lub udział w zajęciach teatralnych, tanecznych czy sportowych).
Sprawność fizyczna jest duża, zatem dziecko potrafi wejść na drzewo, przebiec długi dystans, przenieść wiadro wody, myć podłogi czy okna. Nie wolno mu siedzieć godzinami w jednej pozycji, a kondycję i sprawność hartujemy i szlifujemy również zimą – nie rezygnujemy wtedy z bycia na powietrzu i sportu.
Pozwólmy dziecku samodzielnie przygotować i wysłać list oraz paczkę. Sprawdźmy, czy nasza pociecha zna swoją datę urodzenia, czy wie jakie religie są na świecie, czy zna kraje Europy i polskie rzeki. Koniecznie wyprawcie się w góry aby używać mapy, lornetki, a także rozpalajcie razem ognisko. Świetnym pomysłem w tym wieku jest wyjazd survivalowy (rodzinny lub zorganizowany obóz). Dziecko powinno umieć udzielić podstawowej pomocy przedmedycznej, wiedzieć jak się zachować w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia (swojego i bliskich).
W tym wieku zaczynają się wyolbrzymiać problemy rówieśnicze, zatem pomocne będzie rozmawianie o przemocy, używkach, relacjach z płcią przeciwną. Uczmy dzieci rozmawiania, wyrażania emocji, nazywania uczuć. Uczmy szczerości, odpowiedzialności za innych i szacunku dla inności.
9-10 letnie dziecko może już samo zrobić prosty posiłek: zupę albo jajecznicę, bez pomocy dorosłych. Jeśli chodzi o gospodarowanie pieniędzmi, można już wyznaczać pewne kwoty na hobby czy przyjemności – a dziecko nauczy się dokonywać wyborów (czy w tym miesiącu pójdzie do kina, czy kupi grę?). Jeśli chodzi o oszczędności, można przedstawiać dziecku w prosty sposób kwestie ekonomiczne – jak działa państwo, co to są podatki, czy ludzie muszą oszczędzać i jak, co wpływa na cenę towaru i dlaczego jedni są biedni, a inni bogaci.
10-latek to oczywiście jeszcze dziecko, więc pozwól koniecznie na samodzielność w zabawach – czas spędzony na podwórku, w grupie rówieśniczej, na wspólnych eskapadach, przygodach i wyścigach rowerowych nigdy nie będzie stracony, tak samo jak czas przeznaczony na sport, zwłaszcza na sport drużynowy, który uczy wspólnego działania. Dla chłopców niezastąpiony będzie na przykład trening na basenie lub klub piłkarski, a dla dziewczynek szkoła tańca lub akrobatyka. Ważne, by były to zajęcia ruchowe, bo w tym wieku ruch jest niezwykle ważny.
Zwróćmy uwagę na naukę zdrowego żywienia i aktywnego życia – oczywiście najlepiej, gdy przykład będziemy dawać sami. W tej kwestii można jeszcze przytoczyć przykład uczestnictwa w życiu lokalnej społeczności – przykładem możemy pokazać dziecku, że wpływamy na rzeczywistość wokół nas, interesujemy się naszym miejscem, miastem, krajem.
Dziecko powyżej 12 lat
Osoba w tym wieku to człowiek dorastający, odrzucający niekwestionowany autorytet rodziców i nauczycieli, szukający własnej drogi i powoli buntujący się (najpierw dziewczynki, potem chłopcy). To już nie czas na wychowywanie, a raczej na wspieranie. Ostatni moment na skorygowanie błędów wychowawczych. Za rok czy dwa będzie już za późno. Tak więc wykorzystaj ostatnią szansę i sprawdź, czy dobrze przygotowałeś młodego ucznia do życia.
Dwunastolatek potrafi zaopiekować się odpowiedzialnie rodzeństwem, podróżować po własnym mieście lub dzielnicy, zrobić zakupy, zająć się w pełni samodzielnie domowymi zwierzętami, uprać sobie ubranie, a nawet ugotować prosty obiad. Bardzo ważne teraz będzie wskazanie dziecku i pomoc w organizacji dnia, czasu, poukładaniu wszystkich zajęć tak, by wszystko zostało zrobione. Konieczne są stałe obowiązki – nie za dużo, ale konsekwentnie (odkurzanie, dbanie o zwierzaka, porządek w swoim pokoju, zmywanie).
Dobrze, gdy ten młody nastolatek uczestniczy już w rodzinnym ustalaniu budżetu, rozmowach o zakupach, oszczędzaniu i zarządzaniu domem. Powinien czuć się odpowiedzialny za swój dom – zgłosić rodzicowi zepsutą żarówkę, z własnej woli sprzątnąć czy zaproponować danie na obiad.
Dwunastolatek teraz i przez najbliższe lata nadal potrzebuje bardzo wiele ruchu i zabaw z rówieśnikami na powietrzu. Jednocześnie potrzebuje coraz więcej samodzielności, braku ciągłej kontroli. Ważna w tym okresie jest nauka komunikacji z domem – telefon nie służy do dzwonienia często i non stop ani do kontroli, a raczej ułatwia funkcjonowanie i sprawdza się w sytuacjach awaryjnych. Zatem nie dzwoń do dziecka co chwilę by sprawdzić gdzie jest i czy zabrało czapkę. Pozwól by czasem zmokło, by chodziło na pieszo do szkoły, korzystało z autobusu miejskiego i zwiedzało okolicę. Wkraczaj tylko w sytuacjach naprawdę niebezpiecznych i ważnych. Pozwól na wybór przyjaciół, wybieranie hobby (bardzo ważne!!!), daj czas wolny. Mądrze kontroluj sprawy nauki i ocen w szkole – nie śledź każdego ruchu dziecka w programie Librus, lecz opieraj się na rozmowach – z dzieckiem i z nauczycielem. Nie bądź przesadnie ambitny, ale też nie zaniedbuj tego tematu. Zwłaszcza pierwsza klasa w nowej szkole czy w kolejnym etapie kształcenia zawsze będzie dla dziecka trudna – miejcie świadomość, że to czas próby i przejdziecie go zwycięsko. Pozwól dziecku na błędy i pomagaj je naprawić. Chwal koniecznie jak najczęściej, a Twoja pociecha będzie osobą znającą własną wartość i pewną siebie. I bardzo ważne – nie krzycz. W tym wieku i późniejszym będzie to szczególnie istotne – nie używaj krzyku i agresji w relacji z nastolatkiem. O tym będzie kolejny nasz artykuł, który już teraz serdecznie polecamy rodzicom.
Czego nie nauczysz się w szkole….
… Tego staramy się uczyć na zielonych szkołach i wyjazdach wakacyjnych. Wielkim przebojem są zielone szkoły integrujące grupę i polegające na wspólnym odkrywaniu świata. Spośród obozów dużą popularnością cieszą się te traperskie i survivalowe, bo tam najwięcej jest elementów sprawnościowych i społecznych, które pomijane są w codziennym kształceniu w szkole.
Wyjazd na kolonię to również ważne doświadczenie w życiu dziecka – uczy samodzielności i pozwala na szybkie zrobienie postępów w różnych dziedzinach. Obóz survivalowy to doskonała “szkoła życia” w ekologicznym miejscu, bez komórek i siedzącego trybu życia. To w lesie człowiek się najlepiej czuje i tu rozwija się zdrowo. Warto wybrać obóz letni organizowany w lesie lub przynajmniej blisko lasu, z zajęciami w lesie. Pamiętajmy, że dla wielu dzieci taki kontakt z naturą to naprawdę fascynująca, nowa rzecz, której na co dzień nie doświadczają. Dlatego warto wybrać obóz survivalowy, wędrowny lub traperski. Są też kolonie typu “rajd przygodowy” czy “rajd rowerowy” – warto tam pojechać w każdym wieku.